Çdo 9 maj, evropianët festojnë Ditën e Evropës, një rast përkujtimor që nderon pikënisjen e integrimit politik dhe ekonomik të kontinentit dhe paqen e arritur si rezultat i përpjekjeve kolektive disa dekadash.
Festimi nis që nga viti 1950, kur Robert Schuman, ministri i atëhershëm francez i punëve të jashtme, dha deklaratën e tij historike duke propozuar që Franca dhe Gjermania, dy kombe me një histori të gjatë dhe të përgjakshme, të bashkohen me prodhimin e tyre të qymyrit dhe çelikut.
Me këtë në mendje, Schuman synonte të përshpejtonte modernizimin e të dy vendeve pas shkatërrimit ekonomik dhe masakrës njerëzore të Luftës së Dytë Botërore dhe të shmangte një garë të mundshme konkurrence të pandershme.
Duke i kthyer këto industri kritike të ndërthurura në mënyrë të pandashme, ministri francez kishte një qëllim më të lartë: ta bënte një luftë të re materialisht të pafuqishme.
“Solidariteti në prodhimin e krijuar në këtë mënyrë do ta bëjë të qartë se çdo luftë midis Francës dhe Gjermanisë bëhet jo thjesht e paimagjinueshme, por materialisht e pamundur,” tha Schuman, ndërsa lexonte deklaratën e tij në Salon de l’Horloge në Quai d’Orsay në Paris më 9 maj 1950.
Veçanërisht, Schuman la derën e hapur për vendet e tjera për të hyrë në bord dhe për të arritur një Evropë të bashkuar vërtetë – një ambicie e ndjekur gjatë periudhës ndërluftërash që u shemb nën peshën e interesave kombëtare.
Fusha e Schuman rezultoi e suksesshme. Kancelari i Gjermanisë Perëndimore Konrad Adenauer tha po thuajse menjëherë.
Ideja e Evropës së Bashkuar përparon në Bashkimin Evropian
Një vit më vonë, më 18 prill 1951, përfaqësues nga Franca, Gjermania, Italia, Belgjika, Holanda dhe Luksemburgu nënshkruan Traktatin e Parisit dhe themeluan Komunitetin Evropian të Qymyrit dhe Çelikut (ECSC), një organizatë pioniere e bazuar në parimin e mbinacionalizmit.
Nën ECSC, shtetet kombëtare filluan të bashkojnë kompetencat e tyre sovrane të ruajtura me xhelozi dhe t’i transferojnë ato në një sërë institucionesh evropiane: një Autoritet i Lartë i pavarur, një Asamble e Përbashkët e parlamentarëve kombëtarë, një Këshill Special i ministrave kombëtarë dhe një Gjykatë Drejtësie.
Ndihmësi i ngushtë i Schuman-it, Jean Monnet, i cili tani konsiderohet truri pas deklaratës historike, u emërua presidenti i parë i Autoritetit të Lartë.
Përfitimet ekonomike të ECSC, si tregu pa doganë për qymyrin dhe çelikun, i bindën shtetet anëtare të shkojnë më tej dhe të sjellin më shumë sektorë dhe fusha politikash nën mandatin mbikombëtar.
ECSC u zhvillua në mënyrë progresive, së pari në Komunitetin Ekonomik Evropian dhe, më vonë, në Bashkimin Evropian.
Katër institucionet origjinale përfundimisht u shndërruan në Komisionin Evropian, Parlamentin Evropian, Këshillin e BE-së dhe Gjykatën Evropiane të Drejtësisë që ne njohim sot.
Evolucioni i qëndrueshëm i projektit politik, të cilin njerëzimi nuk e kishte parë kurrë, çimentoi statusin e Deklaratës Schuman si gjenezë e vërtetë e integrimit evropian.
“Evropa nuk do të bëhet menjëherë, ose sipas një plani të vetëm. Ajo do të ndërtohet përmes arritjeve konkrete, të cilat së pari krijojnë një solidaritet de facto“, tha në fjalën e tij shtetari francez.
Në takimin në Milano në vitin 1985, krerët e shteteve dhe qeverive vendosën të emërojnë zyrtarisht 9 majin Ditën e Evropës për të festuar paqen dhe unitetin në kontinent.
Rasti u bë një nga simbolet kryesore të Bashkimit Evropian, së bashku me flamurin me dymbëdhjetë yje, sloganin In varietate concordia – “të bashkuar në diversitet” – dhe himnin, i cili bazohet në “Odën e Gëzimit” të Beethoven.
Traktati i vitit 2004 për krijimin e një Kushtetute për Evropën kishte për qëllim t’i kthente simbolet në emblema zyrtare, por dispozita u hoq pasi procesi i ratifikimit dështoi.
Është interesante se vetëm dy vende, Luksemburgu – ku Schuman lindi në 1886 – dhe Kosova – një shtet jo anëtar i BE-së me aspirata të kahershme për BE – e kanë vendosur Ditën e Evropës si festë kombëtare. Në Rumani, ajo përkon me ditën e pavarësisë, ndërsa Kroacia dhe Lituania e kanë njohur ligjërisht këtë ditë, por pa e bërë atë festë publike.
Shtetet e tjera anëtare festojnë Ditën e Evropës në mënyrë përkujtimore, duke ngritur flamuj dhe duke organizuar një sërë ngjarjesh. Në Bruksel, institucionet e BE-së mbajnë një ditë të dyerve të hapura, e cila u anulua dy vjet radhazi për shkak të pandemisë së koronavirusit. Punonjësve të institucioneve të BE-së u jepet një ditë pushimi nga puna.
Këtë vit, Dita e Evropës do të ketë ceremoninë e mbylljes së Konferencës për Ardhmërinë e Evropës, një ushtrim njëvjeçar që ka bashkuar qytetarët dhe politikëbërësit për të reformuar strukturën politike të bllokut.
Dy festa të Evropës dhe dy ditë fitoreje
Dita e Evropës nuk është e vetmja festë që festohet më 9 maj dhe në mes të luftës në Ukrainë, të gjitha festat që bien në këtë datë do të marrin një rëndësi të re.
“Pushtimi i Kremlinit na kujton pse po festojmë Ditën e Evropës. Dita kur lindi Evropa jonë paqësore, e begatë dhe e bashkuar,” tha Ursula von der Leyen, presidente e Komisionit Evropian, në një deklaratë përpara këtij rasti. Shtatëdhjetë e dy vjet më vonë, Evropa është më e fortë dhe më e bashkuar se kurrë.
Përveç integrimit evropian, 9 maji festohet në pjesë të tjera të Evropës për një arsye tjetër: fitoren e Bashkimit Sovjetik ndaj Gjermanisë naziste në 1945.
Dita e Fitores festohet sot si festë kombëtare në vende si Rusia, Bjellorusia, Gjeorgjia, Armenia, Azerbajxhani, si dhe Izraeli. Në Moldavi, fraksioni pro-BE tenton të festojë Ditën e Evropës.
Në pjesën tjetër të Evropës, Dita e Fitores në Evropë festohet një ditë më parë, më 8 maj.
Arsyeja pse dy pjesët e kontinentit festojnë të njëjtën festë në dy data të ndryshme, megjithatë, qëndron në faktin se Gjermania naziste nënshkroi dorëzimin e saj të dytë dhe të fundit formale vonë më 8 maj 1945, kur ishte tashmë 9 maji në Moskë.
Dhe në krye të kësaj, Dita e Evropës e BE-së nuk është e vetmja Ditë e Evropës.
Këshilli i Evropës, një organizatë ndërkombëtare me pushtet të kufizuar, mandati i së cilës përqendrohet në mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe demokracisë, feston Ditën e Evropës katër ditë më parë më 5 maj për të shënuar themelimin e këshillit.
Entiteti përfshin të gjitha kombet evropiane me përjashtim të Bjellorusisë, Rusisë, Qytetit të Vatikanit dhe Kosovës.
Burimi: Euronews
