Që në gjenezë dhe sapo dalin në botë, foshnjat thithin informacion nga mjedisi i tyre dhe të rriturve rreth tyre, duke mësuar shpejt pas lindjes se si të fillojnë të komunikojnë përmes të qarave, tingujve, qeshjeve dhe llojeve të tjera të të folurit të foshnjës. Por, a formësohen aftësitë gjuhësore të një fëmije nga mënyra se si zhvillohet truri i tyre gjatë foshnjërisë dhe sa nga zhvillimi i tyre gjuhësor ndikohet nga mjedisi dhe edukimi i tij?
Duke ndjekur dhjetëra fëmijë gjatë pesë viteve, një studiues i Universitetit të Bostonit ka hedhur një vështrim më të afërt në lidhjen midis mënyrës së strukturimit të trurit të foshnjave në foshnjëri dhe aftësisë së tyre për të mësuar një gjuhë në moshë të re dhe në çfarë shkalle mjedisi luan një rol në zhvillimin e trurit dhe gjuhës.
Hulumtimi i ri, i përshkruar në një punim të botuar në Developmental Cognitive Neuroscience, zbulon se rrugët organizative të trurit mund të krijojnë një bazë për aftësitë e të mësuarit të gjuhës së një fëmije brenda vitit të parë të jetës. Këto rrugë njihen si lëndë e bardhë dhe ato veprojnë si lidhëse midis miliarda neuroneve të quajtura lëndë gri që përbëjnë indet e trurit. Kjo lejon shkëmbimin e sinjaleve dhe për të gjitha detyrat dhe funksionet e ndryshme që duhet të kryejmë, si dhe të gjitha proceset biologjike që na mbështesin.
“Një metaforë e dobishme që përdoret shpesh është: rrugët e lëndës së bardhë janë “autostradat” dhe zonat e lëndës gri janë “destinacionet“,-thotë neuroshkencëtarja dhe patologji e licencuar e të folurit Jennifer Zuk, e cila drejtoi studimin. Zuk, Asistent profesor i kolegjit Sargent i gjuhës, gjuhës dhe shkencave të dëgjimit, thotë se sa më shumë që dikush bën një detyrë të caktuar, si mësimi i një gjuhe të re, aq më të forta dhe më të rafinuara bëhen rrugët në fushat e truri përgjegjës për atë detyrë, duke lejuar që informacioni të rrjedhë në mënyrë më efikase nëpër autostradat e lëndës së bardhë. Provat e fundit sugjerojnë se materia e bardhë zhvillohet më shpejt brenda dy viteve të para të jetës, sipas Zuk.
Përveç zhvillimit të lëndës së bardhë, shkencëtarët e kanë ditur prej kohësh se mjedisi gjithashtu luan një rol të rëndësishëm në formimin e aftësive gjuhësore të një personi, thotë Zuk. Por shumë paqartësi mbeten nëse natyra ose ushqimi janë më dominues në përcaktimin e përbërjes së lëndës së bardhë dhe sa mirë një fëmijë mëson të komunikojë.
Në studimin e tyre, thotë Zuk, ajo dhe kolegët e saj kërkuan përgjigje për disa pyetje specifike: që nga herët, në çfarë mase struktura e predispozuar e trurit luan një rol në zhvillim? A zhvillohet truri së bashku me gjuhën dhe a është mjedisi në fund të fundit nxitës i përparimit të të dyjave? Dhe në çfarë mase struktura e trurit në foshnjërinë e hershme i vendos fëmijët drejt suksesit me gjuhën?
Për të hetuar këtë, studiuesi dhe autori i lartë i Spitalit të Fëmijëve Zuk dhe Boston Nadine Gaab u takuan me 40 familje me foshnje për të marrë imazhe të trurit të foshnjave duke përdorur imazhe me rezonancë magnetike (MRI) dhe për të mbledhur të dhëna të para të këtij lloji për lëndën e bardhë zhvillimi.
“Ishte një proces kaq argëtues, dhe gjithashtu që kërkon shumë durim dhe këmbëngulje”, thotë Zuk, i cili duhej të përballej me sfidën për t’i bërë foshnjat 4 deri në 18 muajshe të rehatshme sa për të fjetur përmes MRI procesi – tingujt e fortë të një MRI mund të jenë shumë shqetësuese për një foshnjë të fjetur. Ka shumë pak studiues në botë që përdorin këtë qasje”, thotë ajo”, sepse MRI në vetvete përfshin një sfond mjaft të zhurmshëm… dhe të kesh foshnje në një gjumë të thellë natyrisht është shumë e dobishme për të arritur këtë arritje mjaft të çmendur”.
Gjithashtu hera e parë që shkencëtarët kanë përdorur MRI për të parë marrëdhënien midis strukturës së trurit dhe zhvillimit të gjuhës në terma të plotë, zakonisht duke zhvilluar fëmijët nga foshnjëria në moshën shkollore. Duke përdorur MRI, studiuesit matën organizimin e lëndës së bardhë duke parë se sa lehtë uji shpërndahet nëpër inde, duke treguar densitetin e rrugës.
Megjithëse gjetjet e tyre tregojnë se një themel për gjuhën është krijuar në foshnjëri, “përvoja e vazhdueshme dhe ekspozimi [ndaj gjuhës] atëherë ndërtohet mbi këtë bazë për të mbështetur rezultatet përfundimtare të një fëmije,” thotë Zuk. Ajo deklaron se kjo do të thotë se gjatë vitit të parë të jetës së një fëmije, “ekziston një mundësi reale për më shumë ekspozim mjedisor [ndaj gjuhës] dhe për t’i vendosur fëmijët drejt suksesit në planin afatgjatë.”
Zuk dhe partnerët e saj kërkimorë planifikojnë të vazhdojnë studimin e marrëdhënies midis përbërësve mjedisorë dhe gjenetikë të mësimit të gjuhës. Qëllimi i tyre është të ndihmojnë prindërit të identifikojnë faktorët e hershëm të rrezikut në zhvillimin e gjuhës tek fëmijët e vegjël dhe të përcaktojnë strategji për forcimin e aftësive komunikuese të foshnjave në fillim të jetës.
Burimi: Medical press
