Pavarësisht polemikave të kohëve të fundit se cilët libra duhet të rreshtohen në raftet e shkollave dhe bibliotekave, ka pak debat që letërsia zgjeron mendjen. Por a mundet që akti i leximit të përmirësojë shëndetin dhe mirëqenien tonë mendore?
Studiuesit po hetojnë ndikimin e përvojave të leximit dhe raportojnë dëshmi të përfitimeve premtuese të shëndetit mendor dhe social. Pavarësisht nëse lexojnë vetëm ose me të tjerët, njerëzit po gjejnë lidhje dhe kuptim midis faqeve, duke i dhënë shëndetit të tyre mendor një nxitje gjatë rrugës. Tani praktikuesit po eksplorojnë modele të reja duke përdorur artet letrare për të mbështetur shëndetin mendor në klinika, klasa dhe komunitete në mbarë botën.
Përfitimet e leximit të mbështetura në shkencë
Leximi i një libri të mirë është e mirë për shëndetin tonë.
Përvoja e të qenit i zhytur ose i angazhuar gjatë leximit të një historie quhet përthithje narrative dhe shërben si më shumë se një përvojë e natyrshme e pëlqyeshme – ajo gjithashtu mund të përmirësojë ndjenjën tonë të mirëqenies. Studiuesit besojnë se transportimi mendor i vetes larg mjedisit tonë fizik mund të sigurojë një arratisje ose mundësi për meditim kuptimplotë.
Leximi jo vetëm që ofron këto mundësi, por gjithashtu na ndihmon të kuptojmë botën tonë. Në një studim neuroimazhi, pjesëmarrësit që lexonin më shumë trillime narrative kishin aktivizim më të madh të pjesëve të korteksit parafrontal të përfshirë në marrjen e perspektivës kur lexonin tekst që përmbante kontekst social. Ky aktivizim më i madh mund të shpjegojë pjesërisht lidhjen midis leximit gjatë gjithë jetës dhe aftësisë për të kuptuar se si njerëzit mendojnë.
Një histori e mirë ka tendencë t’ju ngjitet gjithashtu – dhe po ashtu edhe përfitimet: Ndikimet shëndetësore të leximit zgjasin shumë pasi e lëmë librin, me disa kërkime që tregojnë reduktime të simptomave të depresionit që vazhdojnë muaj apo edhe vite më vonë tek të rriturit. Dhe leximi jo vetëm që mund të ndihmojë për ta bërë jetën më të vlefshme, por lidhet me të jetuarit më gjatë: Një studim zbuloi se të moshuarit që lexonin rregullisht libra kishin një ulje prej 20 për qind të vdekshmërisë në krahasim me ata që nuk lexonin.
Biblioterapia: Një trajtim i arritshëm për shëndetin mendor
Praktikuesit e shëndetësisë përdorin libra dhe biblioterapi për të mbështetur shëndetin mendor të grupeve që përballen me sfida të ndryshme, duke përfshirë ankthin, depresionin dhe pikëllimin. Megjithëse mund të marrë forma të ndryshme, biblioterapia zakonisht përfshin përvojën e leximit, reflektimit dhe diskutimit të literaturës specifike me një terapist individual ose në një mjedis terapie në grup, megjithëse një terapist nuk është gjithmonë i përfshirë. Disa kërkime sugjerojnë që klientët mund të përfitojnë nga biblioterapia e përdorur në lidhje me terapinë më tradicionale konjitive të sjelljes ose këshillimin e pikëllimit.
Megjithëse efikasiteti i biblioterapisë kërkon më shumë kërkime, kjo ndërhyrje ka treguar tashmë disa rezultate premtuese midis njerëzve me shqetësime të ndryshme shëndetësore. Studiuesit kanë raportuar se përvojat e përbashkëta të leximit ndihmuan në zbutjen e simptomave depresive për pacientët e kirurgjisë, uljen e simptomave njohëse dhe emocionale te pacientët me çmenduri dhe përmirësimin e funksionimit kognitiv dhe psikologjik te pacientët me psikozë.
Hulumtimet më të fundit sugjerojnë se biblioterapia mund të jetë një ndërhyrje me kosto të ulët dhe të aksesueshme për të përmirësuar shëndetin mendor të punonjësve të kujdesit shëndetësor dhe publikut të gjerë që jeton në pasigurinë e pandemisë COVID-19. Rishikimi sistematik përmendi efektet pozitive të biblioterapisë në 13 studime, duke treguar se trajtimi ndihmoi në promovimin e autonomisë, duke u dhënë njerëzve një ndjenjë të zgjedhjes dhe kontrollit në jetën e tyre.
Leximi ndërton ura për të kuptuar veten dhe të tjerët
Në një kohë izolimi dhe shkëputjeje të theksuar të shkaktuar nga pandemia, leximi i fiksionit, në veçanti, mund të ndihmojë gjithashtu në nxitjen e ndjeshmërisë dhe njohjes sociale më të madhe.
Një studim themelor zbuloi se lexuesit e shpeshtë të letërsisë artistike shoqëroheshin me aftësi më të mira sociale dhe se tendenca për t’u zhytur në një histori lidhet me rezultate më të larta ndjeshmërie. Këto rezultate janë përsëritur dhe një meta-analizë zbuloi se ekspozimi gjatë gjithë jetës ndaj trillimeve narrative u shoqërua me më shumë perspektivë dhe ndjeshmëri.
Leximi dhe përgjigjja ndaj trillimeve mund të nxisë të kuptuarit e të rinjve për natyrën njerëzore dhe vendin e tyre në botë, veçanërisht nëse tekstet janë tematikisht të rëndësishme dhe të shoqëruara me aktivitete shkrimi që reflektojnë mbi përvojat personale që lidhen me leximin. Identifikimi me personazhet që kalojnë përvoja të ngjashme mund t’i ngushëllojë lexuesit, duke e ditur se ata nuk janë vetëm në betejat ose dhimbjet e tyre.
Burimi: Psychology Today
