Nëse koha ndihet më e shkurtër se kurrë, fajësoni revolucionin. Më 29 qershor të këtij viti, Toka shënoi një rekord të pazakontë: ditën e saj më të shkurtër që nga vitet 1960, kur shkencëtarët filluan të matnin rrotullimin e planetit me orë atomike me precizion të lartë.
Në përgjithësi, Toka kryen një rrotullim të plotë në boshtin e saj çdo 24 orë. Ky rrotullim i vetëm shënon një ditë dhe drejton ciklin e lindjes dhe perëndimit të diellit që ka formësuar modelet e jetës për miliarda vjet. Por perdet ranë herët më 29 qershor, me mesnatën që mbërriti 1.59 milisekonda më shpejt se sa pritej.
Vitet e fundit janë thyer një sërë rekordesh, me ditët më të shkurtra duke u shënuar gjithnjë e më shpesh. Në vitin 2020, Toka doli 28 nga ditët më të shkurtra në 50 vitet e fundit, me më të shkurtrën prej tyre, më 19 korrik, duke rruajtur 1.47 milisekonda nga 86,400 sekondat që përbëjnë 24 orë. Rekordi i 29 qershorit iu afrua thyerjes së rekordit përsëri muajin e kaluar, kur 26 korriku erdhi në 1.5 milisekonda.
Pra, a po përshpejtohet bota? Për një afat më të gjatë – shkallët kohore gjeologjike që ngjeshin ngritjen dhe rënien e dinosaurëve sa hap e mbyll sytë – Toka në të vërtetë po rrotullohet më ngadalë se më parë. Nëse ktheni orën 1.4 miliardë vjet mbrapa, një ditë do të kalonte në më pak se 19 orë. Mesatarisht, pra, ditët e Tokës po bëhen më të gjata sesa më të shkurtra, me rreth një të 74,000-tën e sekondës çdo vit. Hëna është më së shumti fajtore për efektin: tërheqja gravitacionale shtrembëron pak planetin, duke prodhuar fërkime baticore që ngadalëson në mënyrë të qëndrueshme rrotullimin e Tokës.
Për t’i mbajtur orët në linjë me rrotullimin e planetit, Unioni Ndërkombëtar i Telekomunikacionit, një organ i Kombeve të Bashkuara, ka marrë përsipër të shtojë herë pas here sekonda të brishtë në qershor ose dhjetor – më së fundi në 2016 – duke ndaluar efektivisht orët për një sekondë. Sekondi i parë u shtua në vitin 1972. Mundësia tjetër është në dhjetor 2022, megjithëse me Tokën që rrotullohet kaq shpejt, nuk ka gjasa të jetë e nevojshme.
Ndërsa Toka po ngadalësohet për një afat më të gjatë, situata është më e çrregullt në periudha më të shkurtra kohore. Brenda Tokës është një bërthamë e shkrirë; sipërfaqja e saj është një masë e kontinenteve në lëvizje, oqeaneve të fryrë dhe akullnajave në zhdukje. I gjithë planeti është i mbështjellë në një batanije të trashë gazi dhe lëkundet ndërsa rrotullohet rreth boshtit të tij. Të gjitha këto ndikojnë në rrotullimin e Tokës, duke e përshpejtuar ose ngadalësuar atë, megjithëse ndryshimet në thelb janë të padukshme.
Sipas NASA-s, erërat më të forta në vitet e El Niño mund të ngadalësojnë rrotullimin e planetit, duke e zgjatur ditën me një fraksion të një milisekondi. Tërmetet, nga ana tjetër, mund të kenë efektin e kundërt. Tërmeti i vitit 2004 që shkaktoi një cunami në Oqeanin Indian zhvendosi mjaft shkëmbinj për të shkurtuar gjatësinë e ditës me gati tre mikrosekonda.
Çdo gjë që lëviz masën drejt qendrës së Tokës do të përshpejtojë rrotullimin e planetit, ashtu si një patinator rrotullues në akull përshpejton kur tërhiqet në krahët e tij. Aktiviteti gjeologjik që shtyn masën jashtë nga qendra do të ketë efektin e kundërt dhe do të ngadalësojë rrotullimin.
Se si të gjitha këto procese të ndryshme bashkohen për të ndikuar në kohëzgjatjen e një dite është një pyetje me të cilën shkencëtarët ende po luftojnë. Por nëse tendenca për ditë më të shkurtra vazhdon për një kohë të gjatë, kjo mund të çojë në thirrje për “një shtesë negative të një sekondi të dytë”. Në vend që t’i shtohej një sekondë orëve, koha civile do të hiqte një sekondë për të vazhduar me planetin që rrotullohet më shpejt. Kjo nga ana tjetër mund të ketë pasojat e veta, jo më pak duke rindezur debatin nëse, pas më shumë se 5000 vjetësh, përcaktimi i kohës me lëvizjen e planetit është një ide që ka pasur kohën e vet.
Burimi: The Guardian
