Numri i yjeve që shohim në qiellin e natës po zvogëlohet me shpejtësi për shkak të ndotjes nga drita.
Gjatë 12 viteve të fundit, shkencëtarët qytetarë në mbarë botën kanë mbledhur të dhëna për yjësitë që mund të shihnin. Në total, ata paraqitën më shumë se 50,000 vëzhgime me “sy të lirë” midis 2011 dhe 2022 si pjesë e projektit Globe at Night.
Një analizë e publikuar së fundmi e këtyre të dhënave zbuloi se ndryshimet e raportuara në dukshmëri ishin ekuivalente me një rritje prej 9.6 për qind të shkëlqimit të qiellit çdo vit.
Nëse qielli vazhdon të shkëlqejë me këtë ritëm, një fëmijë i lindur sot do të jetë në gjendje të shohë më pak se gjysmën e yjeve tashmë të dukshëm deri në ditëlindjen e tij të 18-të.
“Shpejtësia me të cilën yjet po bëhen të padukshëm për njerëzit në mjediset urbane është dramatike”, thotë Christopher Kyba, autori kryesor i studimit.
LED-et e bardha dhe reklamat ndikojnë në dukshmërinë e yjeve
Në pjesën më të madhe të planetit, qielli vazhdon të qëndrojë i lehtë për shumë kohë pasi dielli ka perënduar. Ky muzg artificial – i njohur si skyglow – ka pasoja të rënda për mjedisin.
Shkëlqimi i qiellit matet zakonisht duke përdorur satelitë të cilët janë të ndjeshëm ndaj dritës që shkëlqen drejt lart. Ata raportojnë një rritje shumë më të vogël prej 2 për qind në shkëlqimin e qiellit.
Autorët e studimit u befasuan nga rezultatet që erdhën nga vëzhgimet njerëzore.
Kyba shpjegon se është “drita e emetuar horizontalisht që përbën pjesën më të madhe të shkëlqimit të qiellit”.
“Pra, nëse reklamat dhe ndriçimi i fasadave bëhen më të shpeshta, më të mëdha ose më të ndritshme, ato mund të kenë një ndikim të madh në shkëlqimin e qiellit pa bërë shumë ndryshim në imazhet satelitore.”
Ka pasur gjithashtu një ndryshim të gjerë nga llambat tradicionale të avullit të natriumit portokalli në LED të bardha. Një rritje në përdorimin e tyre mund të jetë gjithashtu fajtore për shkallën me të cilën qielli i natës po ndriçon.
Kyba thotë se sytë tanë janë më të ndjeshëm ndaj dritës blu që prodhojnë LED dhe ka më shumë gjasa të shpërndahet në atmosferë duke shkaktuar shkëlqim qielli.
“Por të vetmit satelitë që mund të imazhojnë gjithë Tokën gjatë natës nuk janë të ndjeshëm në rrezen e gjatësisë së valës së dritës blu,” shton ai.
Pse është problem ndotja nga drita?
Në një natë të pastër të errët, studiuesit thonë se syri i njeriut duhet të jetë në gjendje të shohë mijëra yje. Por më pak se 30 për qind e njerëzve në mbarë botën janë në gjendje të kenë një pamje të qartë gjatë natës të Rrugës së Qumështit.
Ajo tregon se ndotja po bllokon dritën e yjeve dhe rrezet e diellit në të cilat sistemet biologjike në tokë kanë evoluar për t’u mbështetur. Kjo mund të ketë një efekt negativ në shëndetin e njeriut, duke rritur rrezikun e çrregullimeve të gjumit, obezitetit dhe depresionit. Ajo gjithashtu ndikon në jetën e egër, për shembull duke tërhequr insektet pjalmuese në dritat artificiale në vend të bimëve.
Autorët e studimit vërejnë se përpjekjet ekzistuese për të kufizuar problemin, të tilla si ligjet në Francë që detyrojnë zyrat dhe dyqanet të fikin dritat gjatë natës, nuk po e pengojnë atë të përkeqësohet. Ata theksojnë rëndësinë e mbrojtjes së qiellit të errët.
Burimi: Euronews
