Në fillim të pandemisë, pjesa më e madhe e botës perëndimore ndoqi një udhëzim të ngjashëm për trajtimin e Covid-19.
Udhëtimi ndërkombëtar ishte shumë i kufizuar; dhe megjithëse kufizimet e brendshme shpesh rezultuan të diskutueshme, masat e higjienës si distanca sociale, larja e duarve dhe veshja e maskave u inkurajuan fuqimisht – nëse jo të mandatuara ligjërisht.
Por ato ditë janë pas nesh. Menaxhimi i pandemisë tani ndryshon gjerësisht nga vendi në vend.
Shkenca pas maskave është mjaft e qartë dhe është bërë më e fortë gjatë rrjedhës së pandemisë. Studimet kanë treguar se maskat ulin ndjeshëm shanset e transmetimit të koronavirusit dhe disa lloje maskash mund të ndihmojnë në parandalimin e kapjes së virusit nga personat që i mbajnë.
Megjithatë, debatet vazhdojnë ende në shumë vende mbi përdorimin e tyre, dhe disa rajone kohët e fundit kanë hequr mandatet që njerëzit t’i mbajnë ato në hapësira të mbushura me njerëz.
“Maskat mbeten një simbol i një shoqërie të ndarë – midis atyre që mendojnë se jemi kufizuar shumë dhe atyre që mendojnë se nuk kemi ndërhyrë sa duhet gjatë pandemisë,” tha Simon Williams, një pedagog mbi sjelljet Covid-19 në Universitetin Swansea.
Me perspektivën e një shpërthimi tjetër të pandemisë dimërore, disa vende po përballen me thirrjet për t’u kthyer në përdorimin e maskave. Por ata përballen me rezistencë nga njerëzit e lodhur nga mesazhet e ndryshme të pafundme – dhe shumë ekspertë kanë frikë se në vendet ku rregullat janë lehtësuar, rivendosja e mandateve mund të jetë e ndërlikuar.
Qasje të ndryshme
Ditët e para të pandemisë panë hezitim të hershëm mbi përdorimin e maskave të fytyrës nga qeveritë dhe Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), mes frikës se një nxitim për maska do t’i linte punëtorët e vijës së parë pa pajisje të mjaftueshme mbrojtëse. Por që ndërsa bota mësoi më shumë për Covid-19, përdorimi i tyre u bë i zakonshëm nga mesi i vitit 2020.
“Maskat ndihmojnë për të filtruar aerosolin që krijohet në traktin tonë të frymëmarrjes kur marrim frymë ose flasim. Ato janë më efektive në filtrimin e grimcave më të mëdha të aerosolit dhe më pak efektive në filtrimin e atyre më të voglave,” tha Bryan Bzdek, studiues në Qendra Kërkimore e Aerosolit të Universitetit të Bristolit, duke përmbledhur mekanizmin shkencor pas përdorimit të maskave.
“Kjo është konceptualisht e ngjashme me drejtimin e një makine kur ka shumë insekte rreth e rrotull — të mëdhenjtë priren të godasin xhamin e përparmë ndërsa të voglat ndjekin rrjedhën e ajrit rreth makinës,” tha ai.
Jashtë pjesëve të Azisë Juglindore, ku mbajtja e maskave ishte bërë e zakonshme pas shpërthimit të SARS në 2002, pak vende ishin mësuar të mbulonin fytyrat e tyre në publik. Por tronditja unike e shpërthimit të Covid-19 bëri që sjelljet të ndryshonin shpejt, thonë ekspertët.
“Shkencëtarët e sjelljes dhe politikëbërësit ishin mjaft të befasuar se sa shpejt njerëzit u adoptuan maskat pasi u kërkoheshin,” tha Williams.
“Zhvillimi më i madh në perceptimet e maskave mbi pandeminë ka qenë një pranim në përgjithësi që ata mbrojnë të tjerët po aq, nëse jo më shumë, sesa mbajtësin,” shtoi ai.
“Përfitimet e sakta për sa i përket rasteve të parandaluara dhe jetëve të shpëtuara janë ende duke u studiuar – por edhe përfitimet marxhinale janë të vlefshme kur maskat janë ndërhyrje relativisht me kosto të ulët, pasi ato janë shumë më të lehta për ne sesa gjëra të tilla si distancimi ose izolimi.”
Por tani, pavarësisht se trupi i kërkimit shkencor për maskat për fytyrën po zgjerohet, vendet po shkojnë në drejtime të ndryshme.
Në SHBA, Presidenti Joe Biden i ka bërë maskat një shtyllë kryesore të përgjigjes së tij ndaj Covid-19. Administrata e tij ka ndjekur udhëzimet nga Qendrat e SHBA-së për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve për rekomandimet e maskave, duke i imponuar ato në pronën federale dhe duke inkurajuar shkollat që t’i përdorin ato.
Por ai është përballur me pengesa nga disa shtete. Së fundmi, Departamenti i Arsimit i Biden-it është përfshirë në një betejë me Departamentin e Arsimit të Floridës pasi vendosi të reduktojë fondet për rrethe të caktuara shkollore për t’u kërkuar njerëzve të mbajnë maska.
Në Evropë, mandatet e maskave janë bërë normë. Rastet e Covid-19 dhe shtrimet në spital në disa vende u vunë nën kontroll, me rregulla më të rrepta për njerëzit e pavaksinuar që frekuentojnë hapësirat e brendshme si restorante dhe bare.
Spanja, për shembull, kërkon maska në ambiente të mbyllura ku distanca sociale nuk është e mundur. Franca kohët e fundit hoqi kërkesën e saj për të veshur një maskë jashtë, por rregulli mbetet në fuqi për hapësirat e mbyllura. Dhe italianëve u kërkohet ende të mbulojnë fytyrat e tyre brenda ose në transportin publik (mandati i maskës së jashtme tani është hequr).
Sidoqoftë, Anglia, megjithë një rritje kokëfortë të rasteve që nga vera, nuk kërkon më që njerëzit të mbulojnë fytyrat e tyre askund – me kryeministrin britanik Boris Johnson që e la atë në “zgjedhjen personale”.
Psikologjia pas maskave
Ekspertët thonë se fakti nëse shumica e njerëzve do të mbajnë maska varet kryesisht nga rregullat që janë në fuqi.
“Ndikimi i vetëm më i madh në të gjitha arsyet e mbajtjes së maskave për fytyrën duket të jetë ligji,” tha Ivo Vlaev, një profesor i shkencës së sjelljes në Universitetin e Warwick. Ai citoi të dhëna nga “Covid Behavior Tracker” i Imperial College London, studimi më i madh i ndikimit shoqëror të Covid-19 në botë.
“(Detyrimi) i një sjelljeje ndihmon në dërgimin e sinjalit se është e rëndësishme,” shtoi Williams. “Mbajtja e maskave është një sjellje që ndikohet me të vërtetë nga normat sociale – ose presioni i bashkëmoshatarëve – dhe kështu në një mjedis ku maskat nuk janë më të detyrueshme, kjo mund të ndikojë që të tjerët të mos mbajnë të tyret.”
Williams tha se fillimisht ishte “i befasuar” nga sa shpejt njerëzit ndaluan të mbanin maska në MB në muajt e fundit. “Është me të vërtetë për shkak të mesazheve të përziera që shumë njerëz mendojnë se qeveria ka përcjellë,” shtoi ai.
“Shumë vende në Evropë kanë pasur një politikë më të qëndrueshme për maskat dhe kështu kjo e bën atë të bëhet më shumë një zakon me kalimin e kohës.”
Qeveria e Britanisë tani përballet me një provë pasi përpiqet të inkurajojë përsëri mbajtjen e maskave, pa mbështetjen e një ligji, pasi rastet rriten në prag të dimrit.
Sekretari i shëndetësisë në Mbretërinë e Bashkuar, Sajid Javid, kohët e fundit u bëri thirrje njerëzve që të mbajnë maska në situata të caktuara për të shmangur kufizimet e ardhshme. Por ai u detyrua të pranonte se ishte “e drejtë” e publikut të pyeste veten pse ata tani po inkurajohen ta bëjnë këtë, kur ligjvënësit ishin paraqitur disa orë më parë në Dhomën e Komunave pa maskë fytyre.
Ekspertët dyshojnë nëse një udhëzim i tillë do të ketë aq peshë sa kishte gjatë fazave të mëparshme të pandemisë.
“Njerëzit mësojnë një sjellje të re – të mbajturit maska - përpara se ta “ç’mësojnë” dhe më pas do të duhet ta rimësojnë atë,” tha Williams. “Kjo mund të jetë sfiduese – shumë njerëz mund të jenë mësuar me jetën pa maska.”
Burimi: CNN
