Artistë të panumërt, nga Emily Dickinson te Debussy dhe Beethoven, kanë gjetur frymëzim tek Hëna. Fuqia e saj për të nxitur emocionet mund të lidhet me besimin tonë se mund të jetë gjithashtu në gjendje të ndryshojë mendjet tona.
Deri jo shumë kohë më parë, njerëzit përdornin fjalën lutanik (nga latinishtja luna që do të thotë “hënë”) për t’iu referuar një personi të sëmurë mendor, dhe ne ende e përdorim atë në kuptimin e saj figurativ. Fjala “loony” rrjedh prej saj dhe përdoret si fyerje, veçanërisht në shtypin britanik. Shumë ende mendojnë se sateliti ynë ka fuqinë për të nxitur paqëndrueshmëri mendore.
Dy teori të ndryshme zakonisht paraqiten si shpjegime të mundshme:
E para dhe më e njohura lidhet me fuqinë e hënës për të ndikuar në baticat. Sipas kësaj teorie, hëna ndikon në ujin në trupin dhe trurin tonë me forcën e saj gravitacionale, duke ndryshuar funksionimin e tij në të njëjtën mënyrë që tërheq ujin në dete gjatë cikleve të baticës. Megjithatë, graviteti i hënës duket se interesohet vetëm për oqeanet dhe jo për trupat e vegjël të ujit që gjenden në organet tona, të cilat mbeten inerte, qoftë hënë e plotë apo hënë e re.
Teoria e dytë është më bindëse. Ajo lidhet me dritën e emetuar nga hëna (e reflektuar nga dielli, në vend të emetuar, për të qenë të saktë), e njëjta dritë që ka frymëzuar poetët gjatë shekujve. Në kohët e vjetra, azilet ndërtoheshin zakonisht në fshat ose në periferi të qyteteve, ku deri në ardhjen e dritës artificiale, natën mbretëronte errësira totale. Sigurisht, nëse nuk kishte hënë të plotë. Drita e hënës së plotë, shumë kohë përpara se të shpikeshin trajtime efektive psikiatrike, do t’i kishte inkurajuar banorët në azil të qëndronin zgjuar, duke ua hequr gjumin dhe duke dekompensuar gjendjen e brishtë mendore. Është shqetësuese të lexosh se në disa azile, banorët ishin lidhur me zinxhirë në mur gjatë fazës së hënës së plotë për t’i parandaluar ata të sulmonin njëri-tjetrin.
Miti i likantropisë (njeriu-ujk) lidhet gjithashtu me hënën dhe fuqinë e saj për të transformuar një person të qetë në një ujk të egër. Paracelsus, mjeku i famshëm i shekullit të 16-të, e pa hënën si një agjent pasionesh, halucinacionesh dhe makthi.
Gjëra të tjera që pretendohet se i nënshtrohen ndikimit të hënës përfshijnë agresionin, krimin dhe, natyrisht, menstruacionet. Ka nga ata që besojnë se qentë dhe macet kanë më shumë emergjenca veterinare kur ka hënë të plotë dhe një studim i bursës në 48 vende, i botuar në Journal of Empirical Finance, arriti në përfundimin se fitimet ishin më të vogla në ditët e hënës së plotë sesa në ditët e hënës së re. Policia në Brighton, në jug të Anglisë, vendosi disa kohë më parë të vendosë më shumë policë në rrugë kur ka hënë të plotë, në mënyrë që të kontrollojë më mirë perceptimin e publikut për normat më të larta të sjelljeve të çrregullta.
“Ndoshta zhgënjyese, e vërteta është se shumica e studimeve empirike kanë treguar se Paracelsus ishte i gabuar. Hëna nuk shkakton vërtet sëmundje mendore dhe sigurisht që nuk na kthen në ujqër. Dhe pavarësisht pretendimeve të fundit që kam gjetur në një gazetë popullore, fazat e hënës nuk kanë të bëjnë fare me nivelet tona të lumturisë, që, siç e dinë lexuesit e këtij blogu, është një koncept shumë eterik gjithsesi, si vetë drita e hënës, mendoj. Kjo dritë e zbehtë dhe romantike nuk na nxit as të sulmojmë askënd dhe dyshoj fort se nuk ka lidhje totalisht me fitimet në bursë.” – thotë Rafa Euba, konsulent psikiatër.
Për Oscar Wilde, reflektimi i hënës së plotë në ujin e errët të natës ishte vetë përkufizimi i bukurisë. Hëna sigurisht që na frymëzon, por nuk e ndryshon mendjen tonë.
Burimi: Psychology Today
