Komiteti Norvegjez i Nobelit ka emëruar mbrojtësin e të drejtave të njeriut nga Bjellorusia, Ales Bialiatski, dhe dy organizata të të drejtave të njeriut nga Rusia dhe Ukraina – Memorial dhe Qendra për Liritë Civile – si fitues të Çmimit Nobel të Paqes të këtij viti.
Kampionët e të drejtave të njeriut u njohën për një “përpjekje të jashtëzakonshme për të dokumentuar krimet e luftës, abuzimet e të drejtave të njeriut dhe abuzimin me pushtetin”, tha Komiteti në një deklaratë. “Së bashku ata demonstrojnë rëndësinë e shoqërisë civile për paqen dhe demokracinë,” shtoi ai.
![The Norwegian Nobel Committee has decided to award the 2022 Nobel Peace Prize to human rights advocate Ales Bialiatski from Belarus, the Russian human rights organisation Memorial and the Ukrainian human rights organisation Center for Civil Liberties. The Norwegian Nobel Committee has decided to award the 2022 Nobel Peace Prize to human rights advocate Ales Bialiatski from Belarus, the Russian human rights organisation Memorial and the Ukrainian human rights organisation Center for Civil Liberties.](https://images.livemint.com/img/2022/10/07/600x338/nobel_peace_1665133387039_1665133393046_1665133393046.jpg)
Ja çfarë duhet të dini për fituesit:
Ales Bialiatski
- Bialiatski, 60 vjeç, ka udhëhequr një lëvizje pro-demokracisë në Bjellorusi që nga mesi i viteve 1980.
- Në vitin 1996, ai themeloi organizatën më të shquar të të drejtave të njeriut në Bjellorusi, Viasna, pas ndryshimeve të diskutueshme kushtetuese nga presidenti i vjetër Alexander Lukashenko.
- Nëpërmjet Viasna, që përkthehet në “Pranvera”, Bialiatski ofroi mbështetje për demonstruesit e burgosur dhe familjet e tyre, ndërsa ai gjithashtu dokumentoi përdorimin e torturës nga autoritetet.
- Në gusht të vitit 2011, ai u dënua me katër vjet e gjysmë burg për evazion fiskal në një veprim që shihet gjerësisht si i motivuar politikisht në vazhdën e zgjedhjeve të mëparshme presidenciale të pretenduara nga Lukashenko.
- Në vitin 2020, ndërsa Bjellorusia pa një valë të re demonstratash masive kundër zgjedhjeve të fundit të Lukashenkos, Viasna gjurmoi me përpikëri numrin e njerëzve të ndaluar në protesta dhe gjatë bastisjeve të policisë në të gjithë vendin.
- Bialiatski u arrestua sërish në vitin 2021 me akuza për evazion fiskal, një veprim që kritikët e Lukashenkos e përshkruan si një taktikë për të heshtur punën e tij.
- “Ky është personi më i mirë për të marrë Çmimin Nobel për Paqe, sepse për shumë vite, Bialiatski u bë simboli i luftës globale kundër tiranisë dhe për të drejtat e njerëzve të zakonshëm, të bjellorusëve,” Franak Viacorka, një politikan opozitar bjellorus dhe këshilltar i lartë i Sviatlana Tsikhanouskaya, udhëheqësja e Lëvizjes Demokratike Bjelloruse, tha për Al Jazeera nga Parisi.
- “Ai e filloi karrierën e tij si luftëtar lirie kundër Bashkimit Sovjetik në vitet 1980, më pas luftoi për pavarësinë e Bjellorusisë, pastaj luftoi kundër regjimit të Lukashenkos. Ai u burgos dhe pikërisht tani ai më në fund njihet nga Komiteti i Nobelit për përkushtimin e gjithë jetës së tij ndaj diçkaje që e gjithë bota e quan të drejtat e njeriut”.
![(FILES) In this file photo taken on November 02, 2011 A photo taken through the bars of the defendants cage shows the head of Vyasna (Spring) rights group, Ales Beliatsky, in a court in Minsk. - The Norwegian Nobel Committee awarded the 2022 Nobel Peace Prize to human rights advocate Ales Bialiatski from Belarus, the Russian human rights organisation Memorial and the Ukrainian human rights organisation Center for Civil Liberties. (Photo by VIKTOR DRACHEV / AFP)](https://www.aljazeera.com/wp-content/uploads/2022/10/000_32KW7N6.jpg?w=770&resize=770%2C615)
Memorial
- Një grup aktivistësh të të drejtave të njeriut, duke përfshirë laureatin e Çmimit Nobel për Paqe, Andrei Sakharov, themeluan Memorialin në vitin 1987 në Bashkimin Sovjetik të atëhershëm për të ofruar mbështetje për viktimat e regjimit komunist.
- Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, grupi mblodhi dhe regjistroi informacione mbi shtypjen politike dhe shkeljet e të drejtave të njeriut në Rusi, duke u bërë organizata më e madhe e të drejtave të njeriut në vend.
- Grupi ruante një arkiv masiv të krimeve të epokës sovjetike dhe vuri në dyshim narrativat zyrtare që fshihnin tmerret e kryera nën Joseph Stalin.
- Ai gjithashtu bëri fushatë kundër shkeljeve të të drejtave të lidhura me luftërat e Rusisë në Çeçeni dhe ngriti çështje ligjore kundër mercenarëve rusë në Siri.
- Në vitin 2009, Natalia Estemirova – kreu i zyrës së Memorialit në Çeçeni – u qëllua për vdekje pasi organizata kishte punuar në mbledhjen e informacionit mbi krimet e luftës të kryera nga forcat ruse dhe pro-ruse kundër civilëve.
- Në fund të 2021-shit, pasi ishte për vite me radhë në qendër të autoriteteve, Memorial u urdhërua të mbyllej nga Gjykata e Lartë e Rusisë.
- Prokurorët pretenduan se grupi, i cili ishte futur më parë në regjistrin e qeverisë së “agjentëve të huaj”, shkeli në mënyrë të përsëritur rregulloret që e detyronin atë të shënonte veten si të tillë dhe u përpoq të fshihte përcaktimin. Ata gjithashtu e akuzuan atë për faljen e “terrorizmit” dhe “ekstremizmit”.
- Memorial mohoi çdo shkelje serioze, duke etiketuar pretendimet se shkelte ligjin ose mbështette grupet “terroriste” dhe “ekstremiste” si “absurde” dhe të motivuara politikisht.
- Grupi tha të premten se fitimi i çmimit ishte një njohje e punës së tij për të drejtat e njeriut dhe e kolegëve që vazhdojnë të vuajnë “sulme dhe hakmarrje të papërshkrueshme” në Rusi.
![Chechen journalist and activist Natalia Estemirova poses at the Front Line Club in London in this October 4, 2007 file photo. Estemirova, a prominent human rights activist kidnapped in Russia''s troub](https://www.aljazeera.com/wp-content/uploads/2019/07/96873981a8f24581a014db0309b47aa2_18.jpeg?w=770&resize=770%2C433)
Qendra për Liritë Civile
- Qendra për Liritë Civile u themelua në vitin 2007 për të promovuar të drejtat e njeriut dhe demokracinë në Ukrainë.
- Organizata e pavarur është gjithashtu e fokusuar në luftimin e korrupsionit.
- Ajo ka qenë gjithashtu duke nxitur në mënyrë aktive që Ukraina të lidhet me Gjykatën Ndërkombëtare Penale.
- Që nga pushtimi i Rusisë në Ukrainë në shkurt të këtij viti, Qendra për Liritë Civile është fokusuar në dokumentimin e krimeve të luftës ruse kundër popullsisë vendase.
- Ajo tha të premten se ishte krenare që fitoi Çmimin Nobel për Paqen.
- “Mëngjes me lajme të mira. Jemi krenarë”, shkroi në Twitter.
Burimi: Aljazeera